ჭიშკარი, როგორც სიმბოლო

ჭიშკარი-ერთი მდგომარეობიდან მეორეში გადასვლის არქიტეტურული სიმბოლო, დიდი საიდუმლოს ზღურბლი, უცნობი სივრცის შესასვლელი. ტაძრების გაჩენამდე ჭიშკარი წარმოადგენდა საკრალურ სიმბოლოს ორი სვეტის სახით, რომელიც ერთმანეთთან შეერთებული იყო ღერძით. ასეთი იყო ფინიკიური მელქართის სვეტები, ბაბილონის წმინდა ჭიშკარი-იშთარისა და მარდუქისა. იერუსალიმში მესიის გამოცხადებას ელოდნენ ოქროს ჭიშკრით. ჭიშკარი და კარი მიაჩნიათ გადასასვლელად მნიშვნელოვან ნაგებობაში გადატანითი მნიშვნელობით.

                                                               ბაბილონის ჭიშკარი

სარკე_როგორც სიმბოლო

სარკის სიმბოლოს ისეთივე მახასიათებლები აქვს როგორც რეალურ სარკეს. ისაა წარმოსახვის სიმბოლო, აგრეთვე  გააჩნია უნარი აირეკლოს ხილული სამყაროს რეალობა.

უძველესი დროიდან სარკე ითვლება როგორც რაღაც საპირისპირო. მისი ზედაპირზე ჩანს სახეები, ის აჩერებს და ინახავს მათ, მაგრამ მხოლოდ წამით. ლეგენდებსა და ფოლკლორში სარკეს მაგიურ თვისებებს მიაწერენ. ამიტომ მას სულების გამოსაძახებლად იყენებდნენ.

ნიღაბი, როგორც სიმბოლო

ცხოვრება მასკარადია...განა ასე აუცილებელია ერთიდაიგივე ნიღბის ტარება? ნიღაბზე და თქვენზეა ეს დამოკიდებული. თუ ნიღაბი არ გიხდებათ, ხელს გიშლით, თუ გეჩვენებათ, რომ ის გაიძულებთ ისეთი როლის თამაშს რისთვისაც არ ხართ შექმნილი, შეეცადეთ გამოცვალოთ; ისინი ხომ უამრავია. აი, დიდი იმედების მომცემი პოლიტიკოსის ნიღაბი, ეს მხატვრის ნიღაბია, რომელსაც  ყველაზე მეტად მოუხდება ხასხასა კოვბოური სამოსი გახსნილი საყელოთი; აი, მომავალი ექიმის ნიღაბი, სათვალეებიანი, გამჭოლი მზერით. კიდევ გაქვთ არჩევანის დრო, მაგრამ იყავით ფრთხილად! ნიღაბი თავად შეუდგება მეჯლისის მართვას. სხვა ნიღბები მიგიღებენ ისეთად როგორიც ჩანხართ. შეარჩიეთ თქვენთვის შესაფერისი ნიღაბი, როცა მიემართებით ცხოვრების მასკარადზე.–ანდრე მორუა

ნიღაბი დიდ როლს ასრულებს ჩვენს ცხოვრებაში პირდაპირი თუ გადატანითი მნიშვნელობით. მას ხანგრძლივი ისტორია გააჩნია და პირველსახით წარმოაჩენს ყველა არსებული საზოგადოების ტრადიციის მნიშვნელოვან ელემენტს. სხვადასხვა ხალხის კულტურებში ნიღაბი ასრულებდა მაგიური რიტუალების მნიშვნელოვანი ატრიბუტის როლს და გააჩნდა საკრალური ფუნქცია. რიტუალური ნიღბები ითვლება აბორიგენ ტომთა მრავალფეროვანი კულტების ერთ-ერთ სიმბოლოდ. ასეთი ტრადიცია აქვთ აფრიკის, ცენტრალური ამერიკის, პოლინეზიისა და ავსტრალიის ხალხებს. რიტუალების შესრულებისას ნიღაბი ღმერთის (ნათელი) ან დემონური (ბნელი) საწყისის განსახიერება ხდებოდა. ითვლება, რომ რიტუალის აღსრულებისას ბოროტი სულები დროებით ნიღბებში სახლდებიან, რის შემდეგ შამანი კლავს ბოროტ სულებს, ანადგურებს ნიღაბს, რომელშიც ისინი ჩასახლდნენ. ნიღაბი აიგივებდა ადამიანს ცხოველური სამყაროს, ჩრდილთა, წინაპართა პერსონაჟებთან.

პროტოიბერიული ანუ მედიტერანულ სამყარო_დიონისეს კულტი

თანამედროვე კარნავალები წარმოადგენს ძველი წარმართული დღესასწაულის ''სატურნალიების" გამოძახილს.'სატურნალიის" დღესასწაული რომთან ასოცირდება, მაგრამ მას უფრო ღრმა ფესვები აქვს. ცოტამ თუ იცის, რომ ეს დღესასწაული კუნძულ კრეტის სახელს უკავშირდება. სწორედ იქ ჩაისახა პირველად საკარნავალო დღესასწაული. კრეტაზე ეს დღესასწაული გახლდათ მიძღვნილი ჰერმესისადმი. კუნძული კრეტა კი მითებითა და ლეგენდებითაა მოსილი. კრეტის მეფე მინოსს კოლხეთის ძლევამოსილი მეფის, აიეტის და ჰყავდა ცოლად.  დღესასწაულის დროს დიდგვაროვანი დროებით ხდებოდა მონა და ემსახურებოდა თავის მონას. მონები ქეიფობდნენ, ბატონები კი ემსახურებოდნენ მათ. 

მომღერალი ქვები

აშშ, პენსილვანიის შტატში, მდინარე დელავერის ახლოს არის ადგილი, სადაც კლდეები რეკავენ, ხოლო ქვები მღერიან. მათ "მომღერალი ვქები" შეარქვეს. ადგილობრივები კი ამ ადგილს "ქვების ბაღს" ან "ეშმაკის წრეს" უწოდებენ, ვინაიდან კლდეები ზარებივით რეკს, რაც  აუხსნელ შეშფოთებასა და შიშს იწვევს. მიწა ამ ადგილზე დაფარულია ლოდებით, რომელიც ურთიერთშეხებისას გამოსცემს ლითონის ხმას, ისევე როგორც კლდეები. უცნაური ქვების არსებობაზე დიდი ხნის წინ იცოდნენ ინდიელებმა. სწორედ მათ უამბეს ამის შესახებ მე-18 საუკუნეში იქ ჩასულ ევროპელებს. მას შემდე, დღემდე ცდილობენ მეცნიერები მომღერალი ქვების საიდუმლოს ამოხსნას, მაგრამ უშედეგოდ.

ცეცხლის სიმბოლო

  

ცეცხლი-სინათლის და სიცოცხლის ზეიმი სიბნელესა და სიკვდილზე, განწმენდისა და ოჯახის სიუხვის სიმბოლო. ცეცხლი სასიცოცხლო ენერგიის, ნაყოფიერების სიმბოლოა, მზის სხივის ანარეკლი, ღვთიური საჩუქარი, ღმერთებისგან მოტაცებული სინათლე და ცოდნაა. ის მედიატორიცაა ცასა და მიწას შორის:  სამსხვერპლოდ შერჩეულს  წვავდნენ, რათა ის ზეცაში წასულიყო ღმერთებთან. ცეცხლში იმალება ღთაებრივი ძალა, რომელიც აცოცხლებს ადამიანის გულს, შთააგონებს  და აღანთებს მას. ცეცხლით ნათლობა საწყისი სიწმინდის აღდგენაა, ედემის ბაღში სიმბოლური დაბრუნება. როგორც მითების უბადლო მცოდნე მირჩა ელიადე წერდა, ცეცხლში გავლა არის ადამიანური შესაძლებობების მიღმა გასვლა. ცეცხლი სამყაროს შექმნის ერთ-ერთი პირველადი ელემენტია, აქტიური მამაკაცური საწყისი; წყალთან შერწყმით ის ბადებს სიცოცხლეს. ელვას მოსდევს გამანაყოფიერებელი წვიმა. ალქიმიაში ცეცხლი გამოისახებოდა სამკუთხედით, რაც ნიშნავს სამი სტიქის გაერთიანებას (მიწა, ჰაერი, წყალი) მეოთხეში (ცეცხლი).

მიწის სიმბოლო

მიწა სამყაროს შექმნის ერთ-ერთი პირველელემენტია-ქალური საწყისი. ბევრ მითოლოგიურ ტრადიციაში არსებობს გადმოცემა მიწასა და ცის წმინდა ქორწინებაზე, რომლის შედეგად ჩნდება სამყარო. ამ სიუჟეტის საინტერესო ვერსია გხვდება ეგვიპტურ მითში, სადაც  მიწა-მამაკაცური საწყისია (ღვთაება ღები), ცა-ქალური საწყისი (ქალღმერთი ნუთი). ბერძნულ მითოლოგიაში მიწა-გეა იბადება ქაოსიდან. ის წარმოქმნის ცას-ურანს. მათი ქორწინებით ჩნდებიან ტიტანები.

ჰაერის სიმბოლო

ჰაერი-ოთხი პირველელემენტიდან ერთ-ერთი, მამაკაცური, სულიერი საწყისი.  ესაა სუნთქვა, ნიავი, სასიცოცხლო ენერგია-ინდუსებისთვის პრანა, ჩინელებისთვის ცი. სიო და სუნთქვა კავშირშია შექმნასთან. აქედანაა წარმოდგენა სულსა და სუნთქვაზე. ეგვიპტის ჰაერის ღვთაება შუმ შექმნა ცა და დედამიწა; ინდოელი ბრაჰმის ამოსუნთქვამ შექმნა სამყარო, ჩასუნთქვამ-მისი განადგურება. ჩინეთში სასიცოცხლო სუნთქვის ემბლემას წარმოადგენს ზეციური ჭიშკარი, რომელიც შეესაბამება ინის (გახსნა) და იანის (დახურვა) პრინციპებს. ქრისტიანისთვის სიო ადამიანის სულის შთაბერვაა, ასევე ღვთაებრივთან ზიარება.

ესპანეთის საოცარი მეგალითები

ესპანეთის ქალაქ ანტიკერაში მდებარეობს ევროპის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მეგალითური კომპლექსი: მენგას სამარხი, ვიერა და ელ რომერალი. მსგავსი ნაგებობები აღმოჩენილია ესპანეთის სხვა პროვინციებშიც-ნავარა, გალიცია.

დოლმენები კარდინალურად განსხვავდება ერთმანეთისგან. დოლმენი ვიერა განეკუთვნება "კამერისა და დერეფნის" კატეგორიას, სხვადასხვა სიგანისაა, წარმოადგენს გრძელ დერეფანს და აგებულია უზარმაზარი ქვის ბლოკებით. ამ დოლმენისგან რამდენიმე მეტრში მდებარეობს დოლმენი მენგა. კამერის ფსკერზე შესასვლელი გამოთხარეს ჯერ კიდევ უძველეს დროს განძის მაძიებლებმა და გაძარცვეს დოლმენი. მენგა კოლოსალური ზომებითაა ცნობილი. მესამე დოლმენი გახლავთ ელ რომერალი. მასში დერეფანი და ორი მრგვალი კამერაა. თავისთავად ეს მეგალითები განეკუთვნება ევროპის წინარეისტორიის მონუმენტური არქიტექტურის ადრეულ ფორმას და თარიღდება მე-5 ათასწლეულის დასაწყისით ჩვ.წ. აღ-მდე, ნეოლითის ხანით, დაახლოებით 6500 წლის წინ. მეგალითური მონუმენტური არქიტექტურა დასავლეთ ევროპაში მჭიდროდაა დაკავშირებული მიწათმოქმედ და მესაქონლე თემებთან. სავარაუდოდ, მეგალითებს იყენებდნენ როგორც სამარხს, ტაძარს და ატარებდნენ რიტუალებს.

საჰასრალინგას კომპლექსის უცნაური ქვები

 

საჰასრალინგას სახელწოდებით ცნობილი არქეოლოგიური კომპლექსი მდებარეობს მდინარე შალმალაზე, ინდოეთის შტატ კარნატაკში. ზაფხულის დადგომისას წყლის დონე მდინარეში იკლებს, აქ მოდის უამრავი მომლოცველი. გამეჩხერებული მდინარის ფსკერიდან ჩნდება სხვადასხვა ფორმის უცნაური ქვის ფიგურები, რომელიც უხსოვარი დროისაა. სახელწოდება ნაწარმოებია ინდური სიტყვიდან საჰასრა-ათასი და ლინგა-ნივთი. მომლოცველები აქ მოდიან მაჰა შივარათრის დღესასწაულზე და აღნიშნავენ შივას ქორწინების დღეს.

ბუდას ქანდაკებაში აღმოჩენილი ბერის მუმია

 

1996 წელს მდიდარმა ჰოლანდიელმა კოლექციონერმა გადაწყვიტა უნიკალური ექსპონატის რესტავრაცია. მის კუთვნილ ბუდას ქანდაკაბას გაუჩნდა პატარა ბზარები. როცა რესტავრატორმა ქანდაკებას კვარცხლბეკი მოხსნა,  თვალწინ უცნაური სანახაობა გადაეშალა. კოლექციონერს თვალში მოხვდა ამოუცნობი ობიექტი, რომელიც სახვევებში იყო გახვეული. კვარცხლბეკის შიგნით რესტავრატორმა აღმოაჩინა ორი ბალიში და გრაგნილი, რომელიც ბალიშებს შორის იდო. წერილი იტყობინებოდა, რომ მონაპოვარი-მუმია გაბრწყინებულ ბერ კიუ ციუანს ეკუთვნოდა. სიცოცხლეში ის ხელმძღვანელობდა მედიტაციის ჩინურ სკოლას. წერილში ასევე ნათქვამი იყო, რომ ლიუ ციუანმა მიაღწია უმაღლეს გაბრწყინებას-შეეხო ნირვანას. ის ამავე პოზაში მყოფი ამოქოლეს ქანდაკების შიგნით. გამოცდილმა რესტავრატორმა თავიდან არ დაიჯერა წერილში ნათქვამი.

ინდური რკინის სვეტის საიდუმლო

 

დელისთან ახლოს, მინარეთ კუტბ-მინარის მოედანზე დგას 1500 წლის რკინის სვეტი. ინდოეთში მას "მსოფლიო საოცრებას" უწოდებენ. ამ სვეტის გარშემო მუდამ ტრიალებს მის დასათვალიერებლად მოსული ხალხი.

სვეტი აღმართეს 415 წელს მეფე ჩანდრაგუფტ II-ის პატივსაცემად. თავდაპირველად სვეტი ქვეყნის აღმოსავლეთით, ერთ-ერთი ტაძრის წინ იდგა. მას გვირგვინივით ამშვენებდა წმინდა ფრინველ გარუდას გამოსახულება. გარუდა ინდუიზმში ვიშნუს საფრენი ფრინველია. ბუდიზმში ეს ფრინველი გაბრწყინებული გონების ერთ-ერთი სიმბოლოა.

წყლის სიმბოლო

წყალი ჯერ კიდევ პირველყოფილი ადამიანის მიერ შესრულებულ ნახატებზეა გამოსახული. ის ფიგურირებდა მრავალ რიტუალში. მითებსა და გადმოცემებში უმეტესად დედამიწაზე სიცოცხლის შექმნასთან დაკავშირებით საუბარია, რომ წყლიდან ჯერ ხმელეთი გამოჩნდა და მხოლოდ ამის შემდეგ ყველა ცოცხალი ორგანიზმი.

წყალი ერთ-ერთია ოთხი საწყისი ელემენტიდან. ისაა პირველსწყისი ქაოსი, რომლიდანაც შეიქმნა მიწა-დედის საშოს ანალოგი, რომლის ცით განაყოფიერების შედეგად (მამაკაცური საწყისი) შეიქმნა ეს სამყარო.

საიდუმლოებით მოცული იაპონური მეგალითი იში-ნო-ჰოდენი

 ასუკას პარკიდან ასიოდე კილომეტრში, რომელიც ქალაქ ასუკასთანაა ახლოს, მდებარეობს კლდეზე მიმაგრებული  500-600 ტ. მეგალითი იში-ნო-ჰოდენი. მონოლითი თავისებურ ნახევარფაბრიკატს წარმოადგენს, ვინაიდან  ის დაუსრულებელია.

ზედაპირზე მოჩანს პრიზმის ფორმის შვერილი, რაც ტოვებს შთაბეჭდილებას თითქოს ობიექტი გვრდზეა წაწოლილი. იში-ნო-ჰოდენი საკმაოდ უბრალოდაა გაკეთებული. ის გახლავთ კლდის მასივის კიდეზე შერჩეული ქანი და მას მიცემული აქვს არატრივიალური გეომეტრიული ფორმა.  მთლიანად მეგალითვისთვის სურათის გადაღება ძნელია. მის ახლოს მდგარი სინტოისტური ტაძარი მსუბუქ კონსტრუქციად მოსჩანს მონოლითის გვერდით.

ტაძარი აქ იმისთვის ააგეს, რომ მეგალითური ბლოკი ითვლება წმინდა ქვად და მას უძველესი დროიდან ეთაყვანებიან. სინტოისტური ტრადიციების თანახმად, იში-ნო-ჰოდენს გარშემო შემოვლებული აქვს ბაგირი. გვერდით განთავსებულია "სამსხვერპლო", სადაც შეიძლება მლოცველმა თხოვნით მიმართოს ქვის სულს.

ვარაუდით, ეს მონოლითი უნდა  ყოფილიყო საყრდენი დიდი კონსტრუქციისა. ოფიციალური ვერსიით, ის ქვის სამაროვანია. მეცნიერული მონაცემები ვინ და რისთვის შექმნა მონოლითი, არ არსებობს. "დედა" კლდისგან მოწყვეტილი მეგალითი თითქოს ერთი დარტყმით ჩამოჭრეს მას. ხელსაწყოების კვალის არარსებობა იში-ნო-ჰოდენის გარშემო არსებულ კლდეზე კიდევ უფრო მეტ თავსატეხს აჩენს. არ ჩანს არც ხელით შრომის მექანიკური და არც სამანქანო საშუალებების კვალი.

კოსტა-რიკაში აღმოჩენილი სფეროსებრი ქვა

კოსტა-რიკაში გათხრების დროს აღმოჩნდა უზარმაზარი, იდეალური სფეროსებრი ქვა. რანაირად მიაღწიეს ასეთ სიზუსტეს ათასი წლის წინ?-აი, კითხვა, რომელიც ექსპერტებს აწუხებს. კოსტა-რიკის ეროვნული მუზეუმის არქეოლოგმა ფრანცისკო კორალესმა ახალ აღმოჩენაზე გააკეთა შემდეგი კომენტარი:  

"ჩვენ შევისწავლეთ ის ადგილი, სადაც დაახლოებით კიდევ 15 ასეთი სფერო ვნახეთ. ზოგიერთი ისეთ ადგილზეა, რომელსაც საცხოვრებელ შენობებთან მივყავართ. თითქოს  იქ მიმსვლელებთან შესახვედრადაა დადგმული. სფეროებს იერარქიის, წოდებისა და ეთნიკური განსხვავების ნიშნად იყენებდნენ."

კოსტა-რიკის ეროვნული მუზეუმის ცნობით, ასეთი მასიურ ობიექტებს ეწოდება დიკისის ქვის სფეროები (stone spheres of Diquis) და ისინი უფრო ხშირად გვხვდება კოსტა-რიკის სამხრეთში და დამზადებულია დაახლოებით ჩვ.წ.აღ-ის 300-სა და 1500 წლების შუალედში.

ტაკენუჩის მანუსკრიპტი, სადაც მოსე და იესოცაა ნახსენები

ტაკენუჩის მანუსკრუპტი გახლავთ საიდუმლო დოკუმენტების სერია, რომელიც 1500 წლის წინ იაპონური და ჩინური იეროგლიფების გამოყენებით გადაწერა ტაკენუჩინო მატორიმ. ტექსტი ამოღებულია კიდევ უფრო ძველი ხელნაწერებიდან. ლეგენდის თანახმად, "ღმერთებმა" დაწერეს ორიგინალური მანუსკრიპტი ღვთიური იეროგლიფებით მრავალი ათასი წლის წინ.

არაჩვეულებრივ მანუსკრიპტში აღწერილია კაცობრიობის ისტორია შექმნის დღიდან ქრისტიანობის დაბადებამდე. მასში ლაპარაკია იმ ეპოქაზე, როცა ხალხი ცხოვრობდა მშვიდად და ჰარმონიულად უმაღლესი ღმერთის შვილის მმართველობის დროს.