Thursday, 15 October 2020

რა ინახებოდა ბიბლიური აღთქმის კიდობანში

 

ბიბლიიდან ცნობილია, რომ აღთქმის კიდობანში ინახებოდა ათი მცნების ფილები. მაგრამ ზოგიერთ წყაროში გაჩნდა ვერსია, რომ აღთქმის კიდობანში ინახებოდა არამარტო მთელი ფილები, არამედ ღმერთისგან  პირველად ბოძებული დამტვრეული ფილებიც. თუმც თავად ძველი აღთქმის ტექსტებში არაფერია ნათქვამი დამსხვრეული ფილების შესახებ. ამ ეჭვებს საფუძველს უმაგრებს ტექსტი ძველი აღთქმიდან, სადაც საუბარია უფრო მოგვიანებით მოვლენებზე, რომელიც ეხება აღთქმის კიდობნის ადგილს სოლომონის ტაძარში.
არაფერი იყო კიდობანში გარდა ფიქალებისა, მოსემ რომ ჩააწყო იქ ხორებში ყოფნისას, როცა უფალმა კავშირი შეკრა ისრაელიანებთან ეგვიპტიდან მათი გამოსვლის შემდეგ.-მესამე მეფეთა (თავი 8-9)
გვხდება ასევე მტკიცება, რომ კიდობანში ინახება "ღმერთის წარმოუთქმელი სახელი". წარმოუთქმელ სახელში იგულისხმება ე.წ. ტეტრაგრამატონი-ღმერთის ოთხასოიანი სახელი. ლათინური ასოებით ის ასე იწერება IHVH ანუ იაჰვე (ან იეღოვა).

ებრაულ ტექსტებში ღმერთი ნახსენებია სხვადასხვა სახელებით, რომელიც ითარგმნება როგორც "ყოვლისშემძლე", "უზენაესი", რაც ძირითადად ეპითეტებია და არა სახელები. ტეტრაგრამატონი კი ღმერთის სახელია. შესაძლოა სახელი რაღაცაზე იყო დაწერილი, მაგრამ რაზე? თუ ძველი აღთქმის "მესამე მეფეთას" მივიღებთ მხედველობაში, სოლომონის ტაძარში შეტანისას კიდობანში ინახებოდა მხოლოდ ორი ფილა, მაშინ რჩება მხოლოდ ერთი-ღმერთის სახელი ეწერა თავად მცნებათა ფილაზე.

აღთქმის კიდობნის შიგთავსის საკითხზე შეიძლება გამოიყოს მუსლიმური წყაროები. იქ უფრო ფართოდაა წარმოდგენილი ნივთები, რომელიც თითქოს კიდობანში იდო, რასაც ისინი უწოდებენ "ტაბუტ საკინას"-"მადლის შესანახი". ასეთ ნივთთა შორის მოხსენიებულია მოსე წინასწარმეტყველის ფეხსაცმელი და კვერთხი, წინასწარმეტყველ აარონის მიტრა, ხანდახან ციური მანანას ჭურჭელიც. სხვადსხვა წყაროებში ნივთების სია სხვადასხვაა. სავარაუდოდ, ეს იმითაა გამოწვეული, რომ ყურანში მხოლოდ ბუნდოვანი ტექსტია მოცემული.
 და უთხრა მათ შუამავალმა მათმა: „მისი მეფობის ნიშანი არის ის, რომ მოვა თქვენთან ზანდუკი, რომელშიც იქნება სიმშვიდე და უსაფრთხოება თქვენი ღმერთისგან და დარჩენილი მათი, რაც მუსას (მოსეს) ოჯახიდან დარჩა და ასევე ჰარუნის ოჯახიდან. ანგელოზები მოატარებენ მას (ხის ზანდუკს). ჭეშმარიტად, ამაშია სასწაული თქვენთვის, თუკი ხართ მორწმუნენი!- (სურა 248)

 "მუსას (მოსეს) ოჯახიდან დარჩა და ასევე ჰარუნის ოჯახიდან"-ეს ნათქვამი თავისი მნიშვნელობით არ შემოიფარგლება ნივთებით, რომელიც ეკუთვნოდა მოსეს და აარონს-ის უშვებს შესაძლებლობას, რომ კიდობანში არის ნივთები, რომელიც მათი წინაპრებისა იყო. მაგრამ კიდობანი არც ისეთი უსაფრთხო გახლდათ, რომ უბრალო მიზეზის გამო გაეხსნათ ის. თუმც მის გახსნაზე აკრძალვა არ დაუწესებია ღმერთს.

თუ მუსლიმთა გადმოცემებს მივიღებთ მხედველობაში,  ერთი შეხვედით, მოსეს ფეხსაცმელი და აარონის მიტრა ნაკლებად საინტერესო უნდა იყოს. რა თქმა უნდა, ტრადიცია  ნივთების შენახვისა, რომელიც გამოჩენილ პიროვნებას-წინასწარმეტყველს, რელიგიურ ლიდერს ეკუთვნოდა საკმაოდაა გავრცელებული, ვინაიდან ამ ნივთებზე ტრადიციის შესაბამისად გადადის სიწმინდე მისი ყოფილი მფლობელისა. ამიტომ ამ ნივთებს ინახავენ და როგორც სიწმინდეს თაყვანს სცემენ. შესაძლოა ასე მოხდა მოსეს ფეხსეცმელსა და აარონის მიტრასთან დაკავშირებით. თუმც ამ ნივთების სასწაულმოქმედებაზე  არაფერია ნათქვამი.

ღმერთის მითითებით აარონი თავისი მოვალეობის შესრულებისას უნდა შემოსილიყო სპეციალურ სამოსში, რომელიც ბევრი თვალსაზრისით რაღაც დამცავ კომპლექტს ჰგავდა. რატომ და რისგან იყო საჭირო დაცვა? აქვე მნიშვნელოვანია, რომ თავსაბურავი ამ კომპლექტის შემადგენელი ნაწილი იყო. აქედან გამომდინარე, ის შეიძლება  მნიშვნელოვანად განსხვადებოდა ჩვეულებრივი თავსაბურავისგან, რომელსაც ძველად ებრაელები ატარებდნენ.

იგივე შეიძლება ითქვას მოსეს ფეხსაცმელზეც-კომპლექტის ნაწილი. მოსეს ჰქონდა უფლება და ვალდებულიც იყო შესულიყო წმიდათაწმინდაში და მიახლოებოდა აღთქმის კიდობანს.

 ინტერესს იწვევს ასევე ციური მანანა, რომელსაც ღმერთი ზეციდან უგზავნიდა მშიერ ებრაელებს  ეგვიპტის უდაბნოში.

უთხრა უფალმა მოსეს: აჰა, პურს გაწვიმებთ ციდან, გამოვიდეს ხალხი და ყოველდღე აკრიფოს დღიური სამყოფი. უნდა გამოვცადო, მისდევს თუ არა ჩემს რჯულს. მეექვსე დღეს დაამზადებენ მოტანილს და იმაზე ორჯერ მეტი გამოუვათ, რასაც ყოველდღიურად აგროვებენ -წიგნი გამოსვლათა. მე-16 4:5

ისრაელიტელებს ციური მანანა საკვებად არ მოჰკლებია უდაბნოში. მეცნიერებმა გაარკვიეს რა მცენარე უნდა ყოფილიყო ციური მანანა. ის დარეგისტრურებულია ახლო აღმოსავლეთის ყველა ბოტანიკურ ცნობარში-Tamarix Mannifera, Ehr. სინაის მთებში, როგორც ძველად ახლაც შეიძლება ყველა სოფელში "ზეციური პურის" ნახვა, რომელსაც ბერები და არაბები კრეფენ და ყიდიან უცხოელებსა და მომლოცველებზე. "ეს პური" ცვივა თენებისას ნამის მსგავსად ბალახზე, ქვებსა და ტოტებზე და ბურთებად ეკიდება. ის თაფლივით ტკბილია. ბედუინები ბურთულებისგან ამზადებენ პიურეს. კიდობანში რომც შეენახათ ციური მანანას შესანახი ოქროს ჭურჭელი, ეს მაინც არაფრის მომტანი ინფორმაციაა.


ბევრად უფრო საინტერესოა მოსესა და აარონის კვერთხი. აარონის კვერთხი ფიგურირებს ბიბლიაში ორჯერ. პირველად ის ჩნდება ეგვიპტეში ისრაელიტელთა ყოფნისას მათი გამოსვლის წინ. აარონმა ფარაონის თვალწინ კვერთხი გველად აქცია. მიუხედავად ამისა, ფარაონმა მაინც არ ისურვა ისრაელიტელთა გაშვება, მაშინ აარონმა კვერთხი მდინარეს დაჰკრა, წყალი სისხლად იქცა და თევზები დაიხოცა.

საგნებიდან, რომელიც აღთქმის კიდობანში იდო, სავარაუდოდ, ყველაზე ამოუცნობად რჩება მოსეს კვერთხი. ერთ შემთხვევაში, მოსემ ის გველად აქცია და შემდეგ ისევ კვერთხად. მეორე შემთხვევაში, ისრაელიტელთა გადარჩენაში დაიხმარა. მან ზღვას შეახო კვერთხი, წყალი გაიხსნა, ისრაელიტელებმა გაიარეს და გადაურჩნენ ეგვიპტელთა დევნას. შემდეგ წყალმა ისევ შეკრა პირი და ეგვიპტელები წყალში დაიხრჩვნენ. მესამე შემთხვევა კი, "ციური მანანას" მიღების შემდეგ მოხდა. როცა ისრაელიტელებს წყურვილი ახრჩობდა, მოსემ კლდეს დაკჰრა კვერთხი და იქიდან წყალმა გადმოსჩქეფა. მოსემ დაანაყრა ხალხი წყლით.



მოსეს კვერთხზე თალმუდიდან ირკვევა, რომ ის ხის ტოტისგან კი არ იყო დამზადებული, არამედ მოსემ საჩუქრად მიიღო სიმამრისგან, ითროსგან. ერთ-ერთი ებრაული წყაროს მიხედვით, ითრო გახლდათ ეგვიპტელი ფარაონის მრჩეველი და სავარუდოდ ქურუმიც. ითროს ქალიშვილმა შემთხვევით გაიცნო მოსე წყაროსთან და მამის თხოვნით  შინ მიიყვანა. მოსეს და ითროს ერთმანეთი მოეწონა და მოსე მასთან დარჩა.

საინტერესოა ამ მხრივ, ფრესკები და ბარელიეფები სეთი I აბიდოსის ტაძარში. კვერთხი ღმერთების ხელში არ ჰგავს უბრალო  ჯოხს და ძალაუფლების დეკორატიულ ატრიბუტს. ის ღრუ მილია, საიდანაც გამოდის ჩანგალი ორი კბილანით. ჩანგალი ხან შიგნითაა ჩაწეული, ხან ამოწეულია, რაც სავარაუდოდ მის გარკვეულ ფუნქციაზე მიუთითებს. ზემოთ ჩანგალს კაუჭი აქვს, რომელსაც ეგვიპტოლოგები უწოდებენ "ტესლოს". ეგვიპოტოლოგთა აზრით, "ტესლოს" იყენებდნენ მიცვალებულთა პირის გასაღებად. საერთო ჯამში ჩანს, რომ კვერთხი არ იყო სიმბოლური ატრიბუტი, არამედ წარმოადგენდა მაღალ ტექნოლოგიურ ინსტრუმენტს გარკვეული ფუნქციონალური შესაძლებლობებით. სამწუხაროდ უცნობია როგორი იყო ეს ფუნქციონალური შესაძლებლობები. მაგრამ სავარუდოდ, მოსემ ითროსგან მიიღო ერთ-ერთი ასეთი კვერთხი, რომლითაც ჩადიოდა საწაულებს. გასაგებია, რომ ასეთ ნივთზე ყველას ხელი არ მიუწვდებოდა. მას ქურუმები ან ხელდასმულები იყენებდნენ.


მოსეს სიკვდილის შემდეგ კვერთხი უკვალოდ გაქრა. იმედია, ის ინახება აღთქმის კიდობანში. კიდობანი კი  უბრალო ყუთი ნამდვილად არ იყო.



 

No comments:

Post a Comment